«Замандаш» ассоциациясынын башчысы Расул Айдаров: «Ата-энеде эки тандоо бар — балдарын мекенден алыс же өзүнөн алыс тарбиялоо»

Кыргызстан — бул мекен, мекендештердин көйгөйлөрүн алар дүйнө жүзүнө чачырап кетсе дагы чечүү керек. «Замандаш» ассоциациясынын башчысы Расул Айдаров «Кыргыз Элимге» кыргыз эмес, орус болуп чоңойгон балдар менен байланыш түзүүнүн түйшүгүн жана бири-бирине жардам берүү канчалык маанилүү экендигин айтып берди...

Сөздү «Замандаш» ассоциациясындагы ишиңиз тууралуу баштасаңыз.

Ассоциация 2003-жылы, миграция көйгөйү курч болуп турганда негизделген. Мен өзүм ушул ассоциациянын түптөөчүлөрүнүн биримин жана негизги багыт Россиядагы, Кыргызстандагы ж.б. жактагы миграция көйгөйүнө каратылган. Биз буга чейин алыска кеткендерге жана кетүүнү каалагандарга, ошондой эле өз мекенине кайтып келүүнү каалагандарга жардам беребиз.

Адамдардын сизге айтып келген эң адаттан тыш көйгөйлөрү жөнүндө бөлүшө аласызбы?

Ар бир адам ар башка маселелер, күнүмдүк, жеке көйгөйлөр менен кайрылышат. Дайынсыз болуп жаткан мигранттар менен байланыштуу көйгөйлөр болгон. Казакстанда 25 жыл мурун дайынсыз жоголгон кишини таптык. Анын жакындары үмүтүн да үзүп коюшкан эле. Бирок ал тирүү болуп чыкты, азыр ооруканада. Ал Казакстанга иштегени барып, кулчулукка түшкөн, ошол убакка чейин ал жерде иштеп жүргөн. 25 жылдан кийин ал ооруп, майып болуп калганда бошотушкан экен.

Үрөй учурган окуя ... Бирок, менин түшүнүгүм боюнча, сиз Россияда гана эмес, анын чегинен тышкары жашаган мекендештер менен баарлашып турасыз. Аларды эмне бириктирет?

Учурда мекендештерибиздин көпчүлүгү Россияда жана Казакстанда. Алыскы жана жакынкы чет өлкөлөрдө биздин мекендештер менен жолугушууга болот. Бардык жерде көйгөйлөр бирдей, бирок алар Россияга караганда бир аз жеңилирээк жашашат. Себеби, элибиз чакан коалицияларда, биздин элчиликтер жана консулдуктар ар кандай көйгөйлөрдү чечүүгө жардам беришет. Ал эми Россияда көптөгөн элчиликтер жана миграция кызматтары бар, алар физикалык жактан бардык көйгөйлөрдү чече алышпайт. Бирок коомдук уюмдар жана диаспоралар жигердүү иштеп, бири-бирине жардам берип жатышат.

Күнүмдүк маселелерди кантип чечесиз? Мигранттар үчүн эң оор нерсе эмне?

Негизинен, миграцияга 25-40 жаш курактагылар кетишет. Айрымдары жаңы эле үйлөнүшкөн, жаш балдары бар. Адатта, балдарын туугандарына таштап кетишет же бул жактан балдар бакчаларын, мектептерди издешет. Балдар менен миграцияда жүрүү — ​​бул эң оор. Биздин коомдук уюмдар жардам бергенге аракет кылып жатышат.

Сиздин оюңуз боюнча, Москвада чоңойгон балдар менен өз мекенинде өскөн балдардын айырмасы эмнеде?

Россияда туулуп-өскөн балдар өтө көйгөйлүү. Алар орус тилин гана билишет, бирок биздин эне тилди билишпейт. Бул маселени жоюу үчүн биздин диаспора уюмдары кыргыз тилин үйрөткөн жекшембидеги мектептерди ачышууда, бирок бул жетишсиз. Экинчи көйгөй, мигранттардын Кыргызстанда жүргөн балдары мамлекет тарабынан жетиштүү деңгээлде корголбойт, алардын укуктары көп бузулат. Ата-энесиз калган балдарды туугандары катуу сабап, бирөөсүн өлтүрүп койгон үрөй учурган учурлар бар.

Ата-энелер эки анжы абалда турушат: баланы алып кетейин десе, ага убакыт бөлө албайт. Таштап кетсе, анда анын абалы эмне болоруна ишенбейт, десек болобу?

Ооба, бул оор тандоо болуп калды: же баланы мекенинен алып кетип, ага убакыт бөлө албай иште же таштап кет. Бул кыйын. Көпчүлүк учурда ата-энелер жумушка орношуп, акча таап, андан кийин балдарды алып кетишет. Бир аз убакыт аларды таштап кетүүгө аргасыз болушат. Бирок кээ бирлери балдарын көп убакыт улгайган ата-энелерине таштап кетишет. Алар болсо жаш курагына байланыштуу балдарды толук карай албай калышат.

Азыр бир топ убакыт өттү, Россияда чоңойгон мигрант балдардын мууну өсүп жетилди. Алар акыл-эси жагынан орусташып калды. Кандай деп ойлойсуз, алар Ата Мекениндеги окуяларга байкоо салышабы?

Өткөн жылы биз Россияда төрөлгөн мигранттардын балдарынын арасында сурамжылоо жүргүзгөнбүз, көпчүлүгү Кыргызстанда болуп жаткан окуялар жөнүндө билгиси келбей тургандыгын белгилешти. Анткени алар ушул жерде төрөлүшкөн, орусча көз караш, менталитет калыптанган. Алар үчүн башка жакка өтүү да, ушул жерде калуу да мүшкүл.

Мисалы, жакында Кыргызстанда шайлоо. Алар добуш берүүгө катышышабы?

Ооба, алар шайлоодо добуш беришет, социалдык тармактарда саясий чөйрөнү активдүү байкап турушат. Бирок баш-оту менен кийлигишпейт.

Россияда жашаган мекендештериңиз Кыргызстанда болуп жаткан окуяларга кандай баа беришет? Бул жаатта кандай тыянагыңыз бар?

Азыр бардык мекендештерибиз Кыргызстанда болуп жаткан окуялар жөнүндө ар кандай маалыматтарды өз убагында алып, жигердүү катышып, ушуга байланыштуу маселелерди талкуулай турган мезгил келди. Алар ошондой эле ар кандай саясий кырдаалдар, парламенттик шайлоо жөнүндө сүйлөшүшөт, бирок бардыгы тең добуш бере алышкан жок, анткени Россияда жүргөн мекендештер баардыгы эле консулдук каттоодон өтүп, элчиликтерде добуш бере алышпады. Алар ар дайым социалдык тармактар ​​аркылуу, туугандары, достору менен баарлашып, бардык кырдаалды талкуулашат.

Январь айына чейин мигранттар консулдук каттоодон өтүп, добуш берүүгө үлгүрөбү же кечигип калыштыбы?

Менин оюмча, баардыгы өз убагында боло бербейт, анткени Москвада бир гана элчилик бар, ал жакта биздин миллионго жакын адам жашайт. Көпчүлүгү Россиянын жарандыгын алышкан, калгандары дагы деле жарандыгы жок. Алар иштегени келишти, убактысы жок: консулдукта ар дайым чоң кезек, бизде мындай маселелер бир күндө чечилбейт.

Кыргызстанда январдан кийин келчү жаңы өкмөттөн эл эмнени каалайт?

Азыркы учурда мигранттар — биздин жарандар жаңы адамдарды, башкаруучулардан жаңы жүздөрдү көргүсү келет. Эгемендик алгандан бери 30 жыл өттү, ошол эле мамлекеттик ишмерлер жүрөт, эч нерсе өзгөрбөйт. Акыйкаттык жана жакшы мамиле орнотулса, чет жакта жүргөн мигранттарыбыз өз мекенине жыргал менен кайтып келүүнү каалашат. Азырынча алар биздин бийликке ишенбейт, кепилдик жок. Биринчи кезекте, алар 30 жылдан бери боло элек өзгөрүүнү — бийликтин алмашуусун каалашат.